Xét nghiệm AFP (Alpha-fetoprotein) đóng vai trò then chốt trong việc chẩn đoán và theo dõi ung thư gan. Theo thống kê từ Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 25.000 ca mắc mới ung thư gan, trong đó xét nghiệm AFP cho ung thư gan giúp phát hiện sớm đến 60-70% các trường hợp.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về vai trò của xét nghiệm AFP, các mức độ bình thường của xét nghiệm, cũng như ý nghĩa của kết quả xét nghiệm AFP cao. Đặc biệt, chúng tôi sẽ phân tích chi tiết về các nguyên nhân khác có thể gây tăng chỉ số AFP và các xét nghiệm bổ sung cần thiết để chẩn đoán chính xác ung thư gan giai đoạn sớm.

Vai trò của xét nghiệm AFP trong chẩn đoán ung thư gan

Nồng độ AFP trong máu sẽ tăng cao bất thường. Theo nghiên cứu của Tạp chí Ung thư Châu Á-Thái Bình Dương năm 2022, khoảng 70% bệnh nhân ung thư gan có nồng độ AFP tăng cao trên 400 ng/mL.

2. Tại sao xét nghiệm AFP quan trọng trong chẩn đoán ung thư gan

2.1. Sự liên quan giữa chỉ số AFP và tình trạng ung thư gan

Xét nghiệm AFP cho ung thư gan đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và theo dõi tiến triển của bệnh. Theo thống kê từ Bệnh viện K Trung ương, khoảng 80% bệnh nhân ung thư gan nguyên phát có chỉ số AFP tăng cao. Đặc biệt, mức AFP > 400 ng/mL kết hợp với hình ảnh điển hình trên chụp CT có giá trị chẩn đoán dương tính lên đến 95%.

2.2. Khi nào cần xét nghiệm AFP?

Các trường hợp cần thực hiện xét nghiệm AFP bao gồm:

• Người có tiền sử viêm gan B, C mạn tính
• Người có xơ gan
• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư gan
• Theo dõi điều trị ung thư gan
• Sàng lọc định kỳ cho nhóm nguy cơ cao

3. Ý nghĩa của chỉ số AFP: mức độ bình thường và các giá trị cao bất thường

3.1. Mức độ bình thường của xét nghiệm AFP

Theo tiêu chuẩn quốc tế, mức độ bình thường của xét nghiệm AFP ở người trưởng thành khỏe mạnh thường < 10 ng/mL. Cụ thể:

• Người trưởng thành khỏe mạnh: < 10 ng/mL
• Phụ nữ mang thai (tùy theo tuổi thai): 10-500 ng/mL
• Trẻ sơ sinh: Có thể cao tới 65.000 ng/mL, giảm dần và về mức bình thường sau 8 tháng tuổi

3.2. Kết quả xét nghiệm AFP cao có nghĩa là gì?

Kết quả xét nghiệm AFP cao thường được phân loại như sau:

• AFP 10-200 ng/mL: Nghi ngờ bệnh lý gan
• AFP 200-400 ng/mL: Nghi ngờ cao ung thư gan
• AFP > 400 ng/mL: Khả năng cao ung thư gan
• AFP > 1000 ng/mL: Gần như chắc chắn ung thư gan hoặc ung thư biểu mô túi noãn hoàng

3.3. Các nguyên nhân khác gây tăng xét nghiệm AFP

Ngoài ung thư gan, chỉ số AFP có thể tăng cao trong các trường hợp:

• Viêm gan cấp tính hoặc mạn tính
• Xơ gan
• Ung thư tinh hoàn
• Ung thư buồng trứng
• Thai nghén
• Một số bệnh lý tự miễn

4. Phương pháp kết hợp: Các xét nghiệm khác để chẩn đoán ung thư gan

4.1. Vai trò của siêu âm, chụp CT và MRI

Để chẩn đoán chính xác ung thư gan, bác sĩ thường kết hợp xét nghiệm AFP với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh:

• Siêu âm gan: Phát hiện các khối u > 1cm, đánh giá cấu trúc nhu mô gan
• Chụp CT đa phát hiện: Độ chính xác cao trong việc phát hiện và đánh giá kích thước, vị trí khối u
• Chụp MRI gan: Cho hình ảnh chi tiết nhất về đặc điểm khối u và mức độ xâm lấn

4.2. Sinh thiết gan và các kiểm tra di căn

Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định thêm:

• Sinh thiết gan: Xác định chính xác bản chất khối u
• PET/CT: Đánh giá di căn toàn thân
• Xét nghiệm chức năng gan: GOT, GPT, GGT, Bilirubin
• Các marker ung thư khác: DCP, AFP-L3

5. Hướng dẫn và theo dõi sau xét nghiệm

5.1. Khi nào nên trao đổi với bác sĩ?

Bạn nên trao đổi với bác sĩ khi:

• Có các yếu tố nguy cơ cao mắc ung thư gan
• Kết quả AFP > 10 ng/mL (ngoại trừ phụ nữ mang thai)
• Có triệu chứng nghi ngờ bệnh lý gan
• Cần tư vấn về tần suất tái khám và theo dõi

5.2. Các bước tiếp theo khi có kết quả AFP bất thường

Khi có kết quả AFP bất thường, quy trình thông thường bao gồm:

• Thực hiện thêm các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh
• Đánh giá các yếu tố nguy cơ và tiền sử bệnh
• Lập kế hoạch theo dõi định kỳ
• Tư vấn về chế độ ăn uống và sinh hoạt
• Xem xét chỉ định điều trị cụ thể nếu cần thiết

Lời kết

Xét nghiệm AFP đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán ung thư gan, đặc biệt khi được kết hợp với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Việc hiểu rõ về mức độ bình thường của xét nghiệm AFP và ý nghĩa của kết quả xét nghiệm AFP cao giúp người bệnh chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe.

Hãy nhớ rằng, phát hiện sớm qua các xét nghiệm sàng lọc định kỳ, trong đó có xét nghiệm AFP cho ung thư gan, là chìa khóa để nâng cao hiệu quả điều trị. Đừng quên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn chi tiết về kế hoạch theo dõi và chăm sóc sức khỏe phù hợp với tình trạng của bạn.